In 2009 werd een drama herdacht dat uniek is in de Nederlandse geschiedenis. Precies 150 jaar geleden, in juni 1859, verliet de complete bevolking van Schokland het eiland. Nadat een jaar eerder een wetsvoorstel ter ontruiming van Schokland door het parlement was goedgekeurd, moesten de Schokkers – ruim 600 gezinshoofden met hun familie – nu elders een nieuw bestaan gaan opbouwen. Hoewel het eiland niet aan de golven van de Zuiderzee werd prijsgegeven, betekende 1859 wel het einde van de bewoningsgeschiedenis van Schokland, die teruggaat tot in de Middeleeuwen.

Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Hoe is de beslissing om het eiland te ontruimen tot stand gekomen, en hoe verliep de uitvoering van dat besluit? En niet in de laatste plaats: hoe verging het de Schokkers nadat ze hun geliefde geboortegrond vaarwel hadden moeten zeggen? Deze vragen staan centraal in het door de IJsselacademie uitgegeven boek "Schokland verlaten - Een reconstructie van de ontvolking in 1859" van Bruno Klappe en Wim Veer, beiden redacteur van Het Schokker Erf.

De auteurs doen hun relaas aan de hand van een minutieus onderzoek van de overgeleverde bronnen: ambtelijke correspondentie, rapporten, Handelingen van Tweede en Eerste Kamer, maar bijvoorbeeld ook ingezonden brieven en berichten in de pers. Stapsgewijs, bijna van week tot week en van maand tot maand, volgen we het proces dat uiteindelijk zou uitmonden in de conclusie dat de Schokkers moesten vertrekken. Niet eerder werd een zo compleet overzicht samengesteld van alle beschikbare archiefgegevens. Het biedt Klappe en Veer ook de gelegenheid een antwoord te formuleren op misschien de meest cruciale vraag: was er inderdaad sprake van een min of meer gedwongen ontruiming van Schokland? Of kunnen we beter spreken van een collectieve evacuatie, op basis van vrijwilligheid?

Hoewel het accent in Schokland verlaten ligt op de toedracht van de ontruiming, ontbreekt de menselijke dimensie zeker niet. Zo is er een portrettengalerij opgenomen van alle bekende foto's van geboortige Schokkers, en een verzameling bidprentjes van overleden eilanders. Uniek zijn verder de kadastrale plattegronden van de buurten op Schokland, met een uitgebreid overzicht van de bewoners en de bedragen die zij ontvingen als compensatie voor hun vertrek. Mede door dit soort persoonlijk getint illustratiemateriaal, en door de luxe uitvoering van de publicatie, wil Schokland verlaten ook een gedenkboek zijn: een waardig monument ter nagedachtenis aan een verdwenen bevolkingsgroep.

Bruno Klappe & Wim Veer
Schokland verlaten - Een reconstructie van de ontvolking in 1859 - ISBN 978-90-6697-199-8 - IJsselacademie, 2009
Het boek is vrijwel uitverkocht. Alleen in de winkel van Museum Schokland treft u nog enkele nieuwe exemplaren.

Een korte impressie uit het boek vind u hier.